Akordeon - niezwykła historia niezwykłego instrumentu

Akordeon to instrument zaliczany do grupy aerofonów. Oznacza to, że źródłem dźwięku jest słup powietrza zamknięty w przestrzeni rezonansowej, pobudzony za pomocą zadęcia. To definicja typologiczna, jaka jest jednak historia powstania tego niezwykłego urządzenia, które części osób kojarzy się jedynie z ulicznymi artystami lub zespołami klezmerskimi? Już sama kwestia powstania akordeonu jest bardziej skomplikowana, niż mogłoby się wydawać.

Historia akordeonu

Badacze historii instrumentów nie są w stu procentach zgodni, co do pochodzenia akordeonu. Część upatruje jego genezy w Niemczech, gdzie w 1822 roku Christian Buschmann opatentował handolinę, klawiaturę wyposażoną w miech i stroiki. Jednak częściej za ojczyznę akordeonu uznaje się Austrię, a za datę powstania rok 1829. To właśnie wtedy Cyril Demian uzyskał patent na instrument, który nazwał akordeonem. Był on usprawnioną wersją handoliny, z dołączonymi klawiszami basowymi. Dzięki temu można było na nim grać akordami.

Instrument zyskał dużą popularność i kilka lat później stał się bardzo znany we Francji oraz Włoszech. Do dziś fabryka we włoskiej miejscowości Castelfidardo jest jedną z najbardziej uznanych na świecie. Z kolei w Wielkiej Brytanii najbardziej popularna była concertina, „siostra” akordeonu.

W drugiej połowie XIX wieku akordeon wyszedł z salonów i zyskał popularność wśród klasy robotniczej. Coraz częściej można go było usłyszeć w tawernach, a nawet na ulicach.

Akordeon i jego odmiany wraz z imigrantami z Niemiec, Czach i Polski, dotarł również do Stanów Zjednoczonych i Ameryki Południowej. Szczególnie w USA zyskał wielu zwolenników. Nowoczesna konstrukcja, powszechna dostępność i ogromne możliwości aranżacyjne uczyniły z akordeonu jeden z muzycznych filarów przełomu XIX i XX wieku.

Z czasem akordeon pozbył się także łatki instrumentu przaśnego i przeznaczonego do muzyki wyłącznie rozrywkowej i ludowej. Obecnie kompozytorzy chętnie wykorzystują go podczas koncertów ze względu na wachlarz możliwości, jakie zapewnia. Wirtuozi instrumentu robią zawrotne kariery,  czego przykładem może być Polak Marcin Wyrostek.

Jak zbudowany jest akordeon

No dobrze, ale jak właściwie działa instrument z tak ciekawą historią?

Akordeon składa się z miecha oraz połączonych z nim dwóch drewnianych przegród. Dzielą się one na stronę melodyczną oraz basową. Ta pierwsza opiera się na guzikach lub klawiaturze fortepianowej (mówimy wtedy o akordeonie klawiszowym). Druga natomiast  zawsze oparta jest na guzikach ułożonych według koła kwintowego. Lewa strona instrumenty przeznaczona jest do grania akompaniamentu, prawa zaś do tworzenia melodii. Dzięki temu dualizmowi akordeon dysponuje ogromnym polem aranżacyjnym i pozwala na samodzielne granie nawet bardzo skomplikowanych partii. Sercem instrumentu są jednak umieszczone wewnątrz metalowe języczki, czyli stroiki. To właśnie one wytwarzają dźwięk, gdy zostaną wprawione w wibracje poprzez naciśnięcie klawisza bądź guzika.